สมุนไพรกระชับ

กระชับ Xanthium strumarium Linn.
บางถิ่นเรียกว่า กระชับ ขี้ครอก (ราชบุรี) เกี๋ยงนา มะขะนัดน้ำ (ภาคเหนือ) ขี้อ้น (ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) ขี้อ้นดอน (ขอนแก่น เลย) ขี้อ้นน้ำ (นครพนม) หญ้าผมยุ่ง (เชียงใหม่).

    ไม้ล้มลุก อายุหนึ่งปี สูงถึง 1 ม. ลำต้นตรง แตกกิ่งก้านมาก มีขนเล็กน้อย. ใบ ออกเรียงสลับกัน รูปไข่แกมสามเหลี่ยม กว้าง 4-12 ซม. ยาว 4-10 ซม. มักจักเป็น 3-5 แฉก ขอบใบจักเป็นซี่ฟันไม่สม่ำเสมอ เนื้อใบบางคล้ายกระดาษ ผิวใบสากทั้งสองด้าน ก้านใบยาว 3.5-10 ซม. ดอก อัดแน่นเป็นก้อน ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียอยู่บนต้นเดียวกัน ดอกเพศผู้ออกที่ปลายยอด ค่อนข้างกลม ริ้วประดับมีจำนวนมาก ขนาดเล็ก ปลายท่อกลีบดอกจักเป็นซี่ฟัน 5 ซี่ เกสรผู้โผล่พ้นท่อกลีบดอก ดอกเพศเมียออกตามง่ามใบ มี 2 ดอก ริ้วประดับเรียงเป็นรูปรี ไม่มีกลีบดอก รังไข่มี 2 อัน รูปไข่แคบ ท่อเกสรเมียแยกเป็นแฉกยาวยาว. ผล รูปรี หรือ รูปไข่ ไม่มีก้าน กว้าง 6-12 มม. ยาว 10-18 มม. ขนนุ่มเล็กน้อย ปลายมีจงอยแหลม 2 อัน ผิวมีหนามยาว 1.5-2 มม.

นิเวศน์วิทยา : เป็นวัชพืชตามที่รกร้างว่างเปล่า ตามชายฝั่งทะเล หรือ ริมฝั่งน้ำ.

สรรพคุณ : ทั้งต้น เป็นยาขับเหงื่อ ระงับประสาท ขับน้ำลาย เข้าใจว่าเป็นยาแก้โรคมาเลเรียได้ แก้โรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ มุตกิด อาการปวดเมื่อมีประจำเดือน แก้โรคไขข้ออักเสบ กระเพาะอักเสบ และปวดกล้ามเนื้อ ราก เป็นยาขมเจริญอาหาร แก้วัณโรคต่อมน้ำเหลือง และมะเร็ง รักและใบ เป็นยาสมาน และห้ามเลือด. ลำต้นและใบ ใช้รักษาหิด แมลงสัตว์กัดต่อย พอกแผลบวมปวด น้ำต้มเป็นยาปฏิชีวนะใช้ล้างแผล แก้หวัด ปวดศีรษะ ปวดหู ใบ แก้โรคที่เกี่ยวกับต่อมน้ำเหลือง งูสวัด เริม ผล เป็นยาเย็น แก้ไข้ทรพิษ เป็นยาบำรุง ระงับอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ แก้ริดสีดวงจมูก โรคอมพาต โรคท้องมาน ลมพิษ. เมล็ดและใบ แก้โรคเรื้อน

รูปภาพจาก:samunpri.com,manager.co.th,สมุนไพร