ชื่อวิทยาศาสตร์ของสัตว์

ชื่อวิทยาศาสตร์ระดับของสัตว์ หรือชื่อสัตวศาสตร์ประจำชนิด เป็นชื่อสากลของพรรณสัตว์ เป็นชื่อแบบระบบ ๒ ชื่อ(binomial nomenclature) เช่นเดียวกันกับชื่อชนิดของพืช คือประกอบด้วยชื่อสกุล(generic name) ตามด้วยชื่อบ่งชนิด(specific epithet หรือ specific name) ชื่อสกุลนั้นเขียนขึ้นต้นด้วยอักษรตัวใหญ่ ชื่อบ่งชนิดเขียนขึ้นต้นด้วยตัวอักษรเล็ก (ถึงแม้เป็นชื่อคน ซึ่งตามปรกติเขียนขึ้นต้นด้วยตัวอักษรตัวใหญ่) โดยขีดเส้นใต้ทั้ง ๒ ชื่อ มิฉะนั้นควรทำเป็นตัวเอน เพราะเป็นชื่อทางวิทยาศาสตร์ เช่น กุ้งก้ามกราม มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Macrobrachium  rosenbergii(de man) หรืออาเขียนเป็น Macrobrachium rosenbergii(de man)โดยที่ชื่อ Macrobrachium เป็นชื่อสกุล และชื่อ rosenbergii เป็นชื่อบ่งชนิด ส่วนชื่อ(de man) เป็นชื่อสัตววิทยาผู้ศึกษาจำแนกชนิด และตั้งชื่อกุ้งชนิดนี้เป็นคนแรกแม้หลักการตั้งชื่อสัตวศาสตร์จะคล้ายคลึงกับการตั้งชื่อพฤกษศาสตร์(แตกต่างกันบ้างก็ในรายละเอียดปลีกย่อย) แต่ทั้งที่ต้องเป็นไปตามข้อตกลงสากล อย่างไรก็ตาม   โครงสร้างของชื่อสัตวศาสตร์ลางชื่ออาจแตกต่างไปจากชื่อพฤกษศาสตร์บ้าง ดังนี้

๑.ชื่อสกุลย่อย หรือ subgeneric name เป็นชื่อที่เขียนไว้ในวงเล็บหลังชื่อสกุล เช่น ปลากระเบนเจ้าพระยา มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dasyatis(Himantura) polylepis  Bleeker ชื่อ Dasyatis เป็นชื่อสกุล ส่วนชื่อ Himantura เป็นชื่อสกุลย่อย

๒.ชื่อบ่งชนิดย่อย หรือ subspecific name เป็นชื่อคำที่ ๓ ในชื่อวิทยาศาสตร์ ระบบ ๓ ชื่อ(trinomial nomenclature) เช่น ไก่ป่าติ่งหูแดง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า  Gallus gallus spadiceus(Bonnaterre) ชื่อ Gallus เป็นชื่อสกุล ชื่อ gallus  เป็นชื่อบ่งชนิด และชื่อ  spadiceus  เป็นชื่อบ่งชนิดย่อย ตามลำดับ

๓.ชื่อผู้ตั้งชื่อที่ถูกกำหนดไว้ในวงเล็บท้ายชื่อวิทยาศาสตร์ หมายถึงชื่อสกุลของวิทยาศาสตร์นั้นได้เปลี่ยนไปจากชื่อสกุลที่ทำไว้โดยผู้ตั้งคนแรก เช่นในกรณีของอีเก้ง อันมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Muntiacus  muntjak(Zimmermann)ในกรณีนี้ขออธิบายว่ามีนักสัตววิทยา ๓ คน ได้ตั้งชื่ออีเก้งไว้ ๓ ชื่อในเวลาต่างกันคือ ในปี ค.ศ.๑๗๘o(พ.ศ.๒๓๒๓) ซิมเมอร์มันน์(Zimmermann) ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์ของอีเก้งว่า Cervus muntjak  Zimmermann ต่อมาในปี ค.ศ.๑๗๘๕(พ.ศ. ๒๓๒๘) บอดแดร์ท (Boddaert) ตั้งชื่อวิทยาศาสตร์ชื่อเดียวกันว่า Cervus  vaginalis  Boddaert และในปี ค.ศ. ๑๘๗๒(พ.ศ. ๒๔๑๕) เกรย์(Gray) ตั้งชื่อสัตวศาสตร์ของสัตว์ชนิดนี้ไว้อีกว่า Cervulus  curvostylis Gray
ต่อมาได้มีผู้ตรวจและพบว่า ชื่อวิทยาศาสตร์ทั้ง ๓ ชื่อเหล่านั้นเป็นชื่อที่หมายถึงสัตว์ชนิดเดียวกัน คือเป็นชื่อของอีเก้งซึ่งซิมเมอร์มันน์เคยเสนอไว้ในชื่อ Cervus  muntjak ตามลำดับก่อนหลังของชื่อ ชื่อนี้จึงเป็นชื่อพ้องลำดับแรกที่ต้องถูกเลือกใช้ตามหลักอนุกรมวิธาน ส่วนชื่ออื่นเป็นชื่อพ้องอันดับรองลงไปตามลำดับ จึงได้เป็นชื่อหลักเพราะตั้งก่อน ส่วนชื่ออื่นกลายเป็นชื่อพ้อง
นอกจากนี้ยังพบว่า อีเก้งควรจัดอยู่ในสกุล Muntiacus ชื่อวิทยาศาสตร์ของอีเก้งหากต้องการกำกับด้วยชื่อผู้ตั้งจึงเปลี่ยนไปเป็น Muntiacus  muntjak  (Zimmermann)

รูปภาพจาก:pirun.ku.ac.th,africa-royal-tours.de,vichakaset.com