น้ำมะนาว

น้ำมะนาวได้จากการบีบหรือคั้นน้ำจากมะนาวที่แก่จัดมะนาวเป็นผลของพืช
ชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Citrus aurantifolia (Christm. & Panz.) Swingle
ในวงศ์ Rutaceae
บางถิ่นเรียก ส้มนาว ส้มมะนาว หรือหมากฟ้า ก็มี ฝรั่งเรียก lime หรือ common lime หรือ sour lime ต้นมะนาวเป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองของอินเดียตะวันออก

ในประเทศไทยนิยมปลูกกันทั่วไป ตามชนบทมักปลูกไว้ใช้ในครัวเรือน น้ำมะนาวมีวิตามินซีสูง ใช้ปรุงแต่งรสอาหารและเครื่องดื่ม ใช้จิบแก้เลือดออกตามไรฟัน ป้องกันการเป็นหวัด ปรุงเป็นยากัดเสมหะ แก้ไอเจ็บคอ ใบมะนาวใช้ต้มเอาน้ำเป็นยาฟอกระดูสำหรับสตรี เมล็ดคั่วไฟให้เหลือง ผสมเป็นยาขับเสมหะ แก้โรคซางของเด็ก รากต้นมะนาว ปรุงเป็นยาถอนพิษ แก้ไข้ซ้ำ น้ำมันระเหยง่ายจากดอก ใช้แต่งกลิ่นยาและเครื่องสำอาง และใช้ทำน้ำหอม ส่วนน้ำมันระเหยง่ายจากผิวมะนาวใช้ แต่งกลิ่นยาขับลมในกระเพาะอาหารและลำไส้ และใช้เป็นยากระตุ้น ที่ช่วยให้คึกคัก แจ่มใส มีชีวิตชีวา ตำราสรรพคุณยาโบราณว่าน้ำมะนาวมีรสเปรี้ยว

มีสรรพคุณ กัดเสมหะ ฟอกโลหิตประจำเดือนของสตรี ใน ตำราพระโอสถพระนารายณ์ มียา ๔ ขนาน ที่ระบุให้ใช้มะนาวน้ำมะนาวเป็นน้ำกระสายยา คือ ยาขนานที่ ๔๑ ,๔๗,๕๔,และ ๖๒ ในที่นี้จะขอยกตัวอย่างยาขนานที่ ๖๒ “ยาทรงเขี่ย”แก้ฝีฟกทูม แก้พิษสัตว์ และแก้สตรีที่เป็นฝีที่นม ซึ่งใช้น้ำมะนาวเป็นทั้งน้ำกระสายยาสำหรับปั้นเป็นยาแท่งและเป็นน้ำกระใสละลายยากิน ดังนี้ยาทรงเขี่ย ให้เอาโหราเดือยไก่ โหราอำมฤตย์ โหราอำมิคสิงคลี โหราบอน โหราเท้าสุนักข์ โหราเขากระบือ โหราใบกลม โกฎกัตรา ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู พริกหอม พริกหาง พริกล่อน ดีปลี มหาหิงค์ ดินประสิวขาว หอมแดง ชาตรี ยาทั้งนี้สิ่งละเฟื้อง ฝิ่นสลึง ๑ ทองคำเปลว ๑๐ แผ่น น้ำมะนาวเป็นกระสาย บดทำแท่ง ตากในร่ม ฝนด้วยน้ำมะนาว น้ำท่า เมื่อเขี่ยแล้วนั้น ถึงเป็นฝีฟกทูม เมียขึ้นเป็นเม็ดเป็นเปาเป็นปมก็หาย ถ้าเปนไข้จับ ให้สับกระหม่อมสับต้นคอทาหาย แก้ลมขึ้นสูงด้วย ถ้างูพิศม์ ตะขาบ แมงป่องขบ ฝนด้วยน้ำมะนาวก็ได้ สุราก็ได้ ทั้งกินทั้งทา หายฯ

มะนาวเป็นไม้พุ่ม สูง ศูนย์ถึง ๐.๕๐-๓.๕๐ เมตร ตามลำต้นมีหนามแหลม ใบเป็นใบประกอบชนิดลดรูป เหลือใบย่อยใบเดียว รูปไข่หรือรูปรี กว้าง ๑.๕-๕.๕ เซนติเมตร ปลายใบมนอยากเว้าตื้นๆ โคนใบกลมเนื้อใบหนามัน มีต่อมน้ำมันอยู่ทั่วไป ก้านใบมีครีบแคบๆ ใกล้ๆโคนใบ ดอกมีสีขาว มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยง เชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็น ๔-๕แฉก มีขนนุ่ม กลีบดอกมี ๔ กลีบ กลีบรูปไข่หรือรูปขอบขนาน เกสรเพศผู้มี มี ๑๘-๒๕ อัน ก้านเกสรเพศผู้มักติดเชื่อมกัน เป็นมัดๆ ผลมะนาวมีลักษณะกลม บางครั้งมีติ่งที่ปลาย ผิวบาง เรียบ เป็นมัน เมื่ออ่อนมีสีเขียวอ่อน สุกมีสีเหลือง มีเมล็ดตั้งแต่ ๒-๓ เมล็ด ถึงจำนวนมาก

รูปภาพจาก:YouTube,indiamart.com