น้ำดอกไม้เทศ

น้ำดอกไม้เทศ นี้ฝรั่งเรียก Rose Water เป็นของเทศ ส่วนมากมาจากประเทศอิหร่านหรือซีเรีย เป็นน้ำที่มีน้ำมันดอกยี่สุ่น (rose oil หรือในภาษาอาหรับเรียก otto of rose หรือ atta of rose ) ละลายอยู่อย่างอิ่มตัว ได้จากการละลายน้ำมันดอกยี่สุ่นในน้ำสุกหรือน้ำสะอาดจนอิ่มตัว น้ำมันดอกยีสุ่นเตรียมได้จากการดูดซับเกรดเมื่อแรกแย้มของดอกยี่สุ่นด้วยไขมันดอกยี่สุ่นแรกแย้มซึ่งมีกลิ่นหอมรุนแรงที่สุด จะถูกเก็บตอนเช้ามืดก่อนพระอาทิตย์ขึ้น แกะเอากลีบออกจากฐานรองดอก แล้วโรยกลีบดอกนั้นบนถาดที่ฉาบไว้ด้วยไข ทิ้งไว้ให้ไขดูดซับกลิ่นหอมจากกลีบดอกยี่สุ่นทั้งวันแล้วจึงเอาออกในวันต่อมา ก่อนที่จะใส่กลีบดอกยี่สุ่นที่เก็บมาเข้าไปอีก ทำเช่นนี้ซ้ำๆกันจนไขน้ำดูดซับเรียนจนอิ่มตัว จึงนำไปแยกเอาน้ำมันดอกยี่สุ่นวิธีนี้ฝรั่งเรียกเอ็นเฟรอเรด ( enfleurage )

ตำราสรรพคุณโบราณ ว่าน้ำดอกไม้เทศมีกลิ่นหอมเย็น ทำให้หัวใจสว่างชื่นบาน แก้พิษไข้ แก้ร้อน แก้กระหาย แก้อ่อนเพลีย โบราณจึงใช้ น้ำดอกไม้เทศเป็นน้ำกระสายยา สำหรับยาแก้อ่อนเพลีย ยาบำรุงกำลัง ช่น “ยาทรงทาพระนลาฏ” อันเป็นยาขนานที่ ๖๑ ที่บันทึกไว้ในตำราพระโอสถพระนารายณ์ ว่าให้ใช้น้ำดอกไม้เทศหรือน้ำดอกไม้ไทยเป็นน้ำกระสายยาสำหรับทาหน้ผาก ดังนี้ยาทรงทาพระนลาฏ แก้พระโลหิตกำเดาอันประชวรพระเจ้าหนัก ให้เอากฤษณา อบเชยเทศ รากมะลิ รากสลิด รากสมี ชมด บดด้วยน้ำดอกไม้เทศ น้ำดอกไม้ไทยก็ได้ รำหัดพิมเสนลง ทรงทาหายแลฯ

คำ “rose water ” มีความหมายตรงกับคำ “กุหลาบ” ซึ่งมาจากคำภาษาแขก ๒ คำ คือ กุล แปลว่า ดอกยี่สุ่น (rose) และอาป แปลว่า น้ำ (Water) เมื่อมีการนำพืชที่ให้ดอกที่ฝรั่งเรียก “rose” นี้เข้ามาปลูกในประเทศไทยใหม่ๆ คาดว่าในราวรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (ดอกไม้ที่มีชื่อไทยขึ้นต้นด้วยชื่อที่แปลว่าสองเช่นยี่โถ ยี่หุบ ยี่เข่ง นั้นเชื่อว่าถูกนำเข้ามาปลูกในประเทศไทยในช่วงรัชสมัยนี้)ถือว่าเป็นดอกไม้ชั้นสูง ปลูกการชักว่าวบ้านเจ้านายและผู้มีอันจะกินเท่านั้น ต่อมาเมื่อพืชนี้มีแพร่หลาย จนนิยมปลูกกันทั่วไป รวมทั้งตามซ่องนางโลมหลายแห่งที่มีชื่อเสียงในเขตพระนคร จึงมีผู้เลี่ยงมาเรียกชื่อนี้ชื่อดอกไม้นี้ว่า “กุหลาบ” แทนจนเป็นที่ติดปากกันจนทุกวันนี้ พร้อมๆกับการหายไปของชื่อ “ยี่สุ่น”

ต้นยี่สุ่น หรือปัจจุบันมากเรียกว่า “กุหลาบมอญ” เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศซีเรียและตุรกี มีชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Rosa damascena Mill.ในวงศ์ Rosaceae มีชื่อสัญว่า damask rose เนื่องจากมีมากที่เมืองดามัสกัส ในประเทศซีเรีย พืชชนิดนี้เป็นไม้พุ่มสูง ๑-๒ เมตร ต้นและกิ่งมีหนาม ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกแบบสลับกัน มีใบย่อย ๕-๗ ใบ รูปไข่กว้าง ๒-๗ เซนติเมตร ยาว ๓-๕เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบจักเป็นฟันเลื่อย หูใบแนบติดกับก้านใบ ดอกมีสีชมพูอ่อนชมพูเข้มหรือแดง มีกลิ่นหอมแรง ออกเป็นช่อปลายกิ่ง ฐานรองดอกเป็นรูปถ้วย มีกลีบเลี้ยง ๕ กลีบ ยาวเรียว กลีบดอกซ้อนกันหลายชั้น กลีบรูปเกือบกลม กว้าง ๑.๕ ถึง ๒ เซนติเมตร เมื่อวานจะโตวัดขนาดผ่าศูนย์กลางได้ ๔.๕ – ๗ เซนติเมตร เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมีย มีจำนวนมาก เป็นผลรูปไข่เมื่อสุกมีสีแดงกว้าง ๑.๕-๒ เซนติเมตร ยาว ๒.๕-๓ เซนติเมตร

รูปภาพจาก:blog.etcpool.com,ihome108.com