ความนำเรื่องน้ำกระสายยา

“ ยักกระสาย หลายกระแส ” เป็นวลีเปรียบเปรยที่ใช้กันมาแต่โบราณ

หมายความว่า “ สามารถเปลี่ยนแปลงไปได้ตามสถานะการณ์ ไม่มีความแน่นอน ” แต่ปัจจุบันนี้แทบไม่มีที่ใช้กันแล้ว หรือแม้แต่ได้ยินก็ก็คงมีคนไม่มากนักที่จะเข้าใจความหมาย เพราะวิถีชีวิตปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมาก ต่างจากคนสมัยก่อนที่รู้จัก “กระสาย ” หรือ “กระสายยา” กันจนได้ว่าเป็นเรื่องธรรมดา เพราะอย่างน้อยในช่วงชีวิตหนึ่งต้องเจ็บป่วยต้องกินยา ทำให้ได้รู้จักกับกระสายยากันแทบทุกคน

การเข้าใจความหมาย ของวลีเปรียบเปรยข้างต้นนี้ได้ ก็ต้องรู้จักคำว่ากระสายเสียก่อน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕ ให้ความหมายของกระสาย ว่าเป็น “เครื่องแทรกยา เช่น น้ำเหล้า” โดยได้ที่มาของคำว่ามาจากภาษาสันสกฤต “กษาย” ซึ่งในความหมายเดิมหมายถึง “ยาที่เคี่ยวเอาแต่๑ใน๔ส่วน” ในภาษาทมิฬ ใช้ในความหมายว่า “เป็นเครื่องแทรกยาทุกชนิด   ตามปรกติน้ำ”  และยังได้เพิ่มเติมว่า “.ใช้เข้าคู่กันกับคำกระเส็น เป็นกระเส็นกระสาย” ซึ่งแปลว่า  “เศษเล็กเศษน้อยนิดหน่อย”

แล้ว “ยักกระสาย” หมายความว่าอะไร  การยักกระสายเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ เป็นภูมิปัญยาเฉพาะตัว อันเป็นเอกลักษณ์โดดเด่น ของแพทย์แผนไทย ที่ได้สร้างสมองค์ความรู้และประสบการณ์ในการเลือกใช้กระสายให้ถูกต้องตรงกับโรคและอาการที่ต้องการบำบัด เพื่อให้ยานั้นมีผลตามต้องการ ทั้งยังสามารถช่วยเสริมฤทธิ์และสรรพคุณให้กับตัวยาได้อีกด้วย  ยาชนิดหนึ่งถ้าใช้กระสายยาอย่างหนึ่ง ก็จะให้ผลอย่างหนึ่ง หากใช้กระสายอีกอย่างหนึ่งก็จะให้ผลแตกต่างกันออกไป  ตัวอย่างเช่น ยาธาตุบรรจบ ซึ่งเป็นยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ สำหรับแก้ท้องเสีย ธาตุไม่ปรกติ ท้องอืด ท้องเฟ้อ ในกรณีที่ใช้เป็นยาแก่ธาตุไม่ปรกติหรือแก้ท้องเสีย แพทย์โบราณเลือกใช้เปลือกแค หรือเปลือกสะเดา หรือเปลือกลูกทับทิมฝนกับน้ำ เป็นน้ำกระสายยา แต้ถ้าจะใช้แก้ท้องขึ้น ท้องเฟ้อ โบราณให้ใช้กระเทียม ๓ กลีบ ทุบพอแหลก ชงกับน้ำร้อน เป็นน้ำกระสายยา หรือใช้ใบกะเพรา ๑ กำมือ ต้มน้ำเป็นน้ำกระสายยาการเลือกใช้น้ำการะสายยาต่างๆกัน เพื่อแก้อาการหรืออาการร่วมของโรคที่เกิดขึ้น พร้อมกับอาการหลักที่เป็น ซึ่งอาจแตกต่างกันออกไปเช่นนี้ เรียกว่า “การยักกระสาย” การเลือกใช้น้ำกระสายอย่างใดกับยาชนิดหนึ่งชนิดใด จึงอาจเปลี่ยนแปลงไปตามอาการของโรค ไม่แนานอนตายตัว ขึ้นอยู่กับแพทย์ผู้ชำนาญการแห่งโรคนั้นๆเป็นสำคัญ

รูปภาพจาก:haijai.com