มันสำปะหลัง

มันสำปะหลัง Manihot esculenta Crantz
บางถิ่นเรียกว่า มันสำปะหลัง มันสำโรง สำปะหลัง (กลาง) ต้างน้อย ต้างบ้าน (เหนือ) มันตัน มันไม้ (ใต้) มันหิ (พังงา) อุบีกายู (มลายู-ใต้).

ไม้พุ่ม -> สูง 1-5 ม. ลำต้นมีรอยแผลใบ ทุกส่วนถ้าสับจะมียางขาวไหลออกมา รากเป็นที่สะสมอาหาร มี 5-10 ราก รากที่สะสมอาหารมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 3-15 ซม. ยาว 15-100 ซม.
ใบ -> เดี่ยว เรียงแบบบันไดเวียน เป็นแฉกลึก ๆ 3-9 แฉก แฉกรูปไข่กลับแกมรูปหอก กว้าง 1-6 ซม. ยาว 4-20 ซม. ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ โคนใบสอบแคบ ด้านบนเกลี้ยง บางทีมีสีแดง ด้านล่างสีขาวนวล อาจมีขนเล็กน้อยตามเส้นใบ หูใบมักจะเป็นแฉกรูปหอก 3-5 แฉก ยาวประมาณ 1 ซม. ร่วงง่าย ก้านใบยาว 5-30 ซม. สีเขียวถึงแดงเข้ม.
ดอก -> ออกเป็นช่อตามง่ามใบใกล้ยอด ยาว 3-10 ซม. ใบประดับรูปยาวแคบ ร่วงง่าย ดอกแยกเพศแต่อยู่บนช่อเดียวกัน. ดอกเพศผู้ ก้านดอกยาว 0.5-1.0 ซม. กลีบรองกลีบดอก ยาว 3-8 มม. เชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็นแฉกสามเหลี่ยม 5 แฉก เกสรผู้ 10 อัน เรียงเป็น 2 วง สั้น และยาวสลับกัน ก้านเกสรไม่ติดกัน อับเรณูมีขนาดเล็ก. ดอกเพศเมีย มีขนาดใหญ่กว่าดอกเพศผู้ ก้านดอกยาว 1-2.5 ซม. กลีบรองกลีบดอก 5 กลีบ ติดกันที่โคนเพียงเล็กน้อย ยาวประมาณ 1 ซม. รังไข่มีสัน 6 สัน ไม่มีขน ยาว 3-4 มม. ท่อรังไข่เชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 3 กลุ่ม แต่ละกลุ่มแยกเป็นแขนงเล็ก ๆ น้อย ๆ อีกจำนวนมาก.
ผล -> กลม มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 1.5 ซม. เกลี้ยง มีปีกแคบ ๆ ตามยาว. เมล็ด รี ยาวประมาณ 12 มม.

นิเวศน์วิทยา

ปลูกได้ทั่วไป เป็นพืชที่ทนแล้งได้ดีมาก ชอบดินปนทราย ดินที่มีสภาพเลวซึ่งใช้ปลูกพืชอื่นไม่ได้แล้วก็สามารถปลูกมันสำปะหลังได้ และยังสามารถปลูกสลับกับพืชอื่นได้ด้วย.

สรรพคุณ

หัวใต้ดิน -> ใช้ทำแป้งมันสำปะหลัง ซึ่งใช้ปรุงอาหาร ทำเบียร์ เตรียม glucose และ dextrin ใช้เป็นส่วนผสมในการผลิตเม็ดยา เป็นอาหารสัตว์ และใช้ผลิต ethanol
ต้น -> มันสำปะหลังมีสองพันธุ์ด้วยกัน คือพันธุ์ขม และพันธุ์หวาน อย่างหลังจะไม่มีสารพิษ
ใบ -> ใบอ่อนต้มให้สุกกินได้ แก้โรคขาดวิตามินบี 1

รูปภาพจาก:monmai.com,tvpoolonline.com