สมุนไพรประคำไก่

ประคำไก่ Drypetes roxburghill Wall.
ชื่อพ้อง Putranjiva robxburghii Wall.
บางถิ่นเรียกว่า ประคำไก่ มะคำไก่ มะคำดำไก่ (กลาง) มะองนก (เหนือ) มักค้อ (ขอนแก่น).

ไม้ต้น -> สูง 10-15 ม. ตามยอดอ่อนมีขน.
ใบ -> เดี่ยว เรียงสลับกัน ห้อยลง รูปรี หรือ รีแกมขอบขนาน โคนใบเบี้ยว ขอบใบหยักตื้น ๆ ปลายใบแหลม หรือ มน สีเขียวเข้มเป็นมัน กว้าง  2.5-4 ซม. ยาว 5-10.5 ซม. เส้นใบเล็กละเอียด สานกันเป็นร่างแห ด้านบนเห็นชัดกว่าด้านล่าง ก้านมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 1-1.5 มม. ยาว 3-5 มม.
ดอก -> ดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน. ดอกเพศผู้ ออกเป็นช่อ เป็นกระจุกตามง่ามใบ ดอกเล็ก ๆ สีขาวนวล ก้านดอกสั้น กลีบรองกลีบดอกมี 3-6 หยัก เกสรผู้มี 2-4 อัน ก้านเกสรติดกันเล็กน้อย. ดอกเพศเมีย ออกเดี่ยว ๆ หรือ เป็นคู่ กลบรองกลีบดอกเหมือนดอกเพศผู้ รังไข่รูปไข่ มีขนปกคลุม ภายในมี 2-3 ช่อง ท่อรังไข่มี 3 อัน สั้น และกางออก ปลายเกสรคล้ายพระจันทร์เสี้ยว.
ผล -> รูปไข หรือ กลม กว้างประมาณ 1 ซม. ยาวประมาณ 1.5 ซม. มีขนละเอียดปกคลุม เปลือกแข็ง มีรอยย่นเล็กน้อย.

นิเวศน์วิทยา

ขึ้นตามป่าราบทั่ว ๆ ไป.

สรรพคุณ

ต้น -> ทั้งต้นใช้เข้าเครื่องยา เป็นยาเย็น มีกลิ่นหอม ขับปัสสาวะ ระบาย และกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ
ใบ ผล และเมล็ด -> กินเป็นยาลดไข้ และแก้หวัด  เมล็ด ให้น้ำมันใช้จุดตะเกียงได้

รูปภาพจาก:siamensis.org,qsbg.org,สมุนไพร