สมุนไพรจัน

จัน Diospyros decandra Lour.
บางถิ่นเรียก จัน (ทั่วไป) จันขาว จันลูกหอม จันโอ จันอิน (กลาง).

ไม้ต้น -> ขนาดกลาง สูง 10-20 ม. ลำต้นตรง เปลือกสีดำ แตกเป็นสะเก็ด เนื้อไม้สีขาว.
ใบ -> เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับกัน รูปขอบขนาน หรือ มนแกมขอบขนาน กว้าง 2.5-3 ซม. ยาว 7-10 ซม. โคนใบมน หรือ สอบแคบ ปลายใบสอบทู่ ๆ หรือ แหลม เนื้อใบบาง เมื่อยังอ่อนอยู่มีขนยาวสีแดงคลุม เส้นใบมี 7-8 คู่ โค้ง ปลายไม่เชื่อมติดกัน พอมองเห็นได้ทั้ง 2 ด้าน ก้านใบยาว 3-5 มม. เมื่อยังอ่อนอยู่มีขนยาวสีแดงปกคลุมหนาแน่น.
ดอก -> ดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน. ดอกเพศผู้ ออกรวมกันเป็นช่อเล็ก ๆ ช่อหนึ่ง ๆ มีปราณ 3 ดอก ก้านดอกยาว 2-4 มม. ตามส่วนต่าง ๆ มีขนสีน้ำตาลแดง กลีบรองกลีบดอก 5-(4) กลีบ ยาว 4-7 มม. เรียงเป็นรูปถ้วยปากกว้าง แต่โคนกลีบไม่ติดกัน. มีขนสีน้ำตาลแดงแน่นทั้งสองด้าน กลีบดอก 5-(4) กลับ ยาว 10-15 มม. โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปเหยือกน้ำ เมื่อยังอ่อนอยู่มีขนสีน้ำตาลแดงทั้งสองด้าน เกสรผู้มี 14-18 อัน เกลี้ยง รังไข่ฝ่อเกลี้ยง. ดอกเพศเมีย ออกเป็นดอกเดี่ยว ๆ ตามกิ่งเล็ก ๆ กลีบรองกลีบดอก และกลีบดอกเหมือนดอกเพศผู้ แต่ใหญ่กว่า รังไข่รูปป้อม มีขนคล้ายเส้นไหม ภายในแบ่งเป็น 5-8 ช่อง แต่ละช่องมีไข่อ่อน 1 หน่วย หลอดท่อรังไข่มี 2 หลอด มีขนคล้ายเส้นไหม เกสรผู้ฝ่อมี 9 อัน เกลี้ยง.
ผล -> กลม หรือ แป้น เส้นผ่าศูนย์กลาง 4-5 ซม. ยาว 3-4 ซม. ผิวเกลี้ยง ผลแก่สีเหลือง หอม เนื้อนุ่ม ผลสุกเนื้อเละ จุกผลมีกลีบที่ไม่เชื่อมติดกัน มีขนแน่นทั้ง 2 ด้าน ปลายกลีบโค้งกลับ ขอบกลีบเรียบ พื้นกลีบเรียบ ไม่มีเส้นตามผิวกลีบ ก้านผลยาวประมาณ 5 มม.

นิเวศน์วิทยา

นิยมปลูกตามบ้าน และบริเวณวัด เหนือระดับน้ำทะเล 10-300 ม. เพื่อให้ร่มเงา เป็นไม้ประดับ หรือ ไม้ผล.

สรรพคุณ

ผล -> ผลสุกกินได้ แก้อาการนอนไม่หลับ กระวนกระวาย และแก้ท้องเสีย ใช้เข้าเครื่องยา เป็นยาขับระดู แก้อาการมึนงง ซึมเศร้า และปัสสาวะขัด

รูปภาพจาก:monmai.com,baogiaothong.vn,สมุนไพร