สมุนไพรสลอด

สลอด Croton tiglium. Linn.
บางถิ่นเรียกว่า สลอด สลอดต้น ลูกผลาญศัตรู หมากหลอด (กลาง) มะข่าง มะคัง มะตอด หมากทาง หัสคืน (เหนือ) หมากยอง (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน).

ไม้พุ่ม -> สูง 3-6 ม. เกลี้ยง.
ใบ -> เดี่ยว เรียงสลับกัน รูปไข่ กว้าง 2-7 ซม. ยาว 5-14 ซม. ปลายใบแหลม ฐานใบกลม ขอบใบหยักแบบซี่ฟัน มีเส้นใบ 3-5 เส้น ที่ฐานใบมีต่อม 2 ต่อม เนื้อใบบาง ก้านใบเรียวเล็ก ยาวประมาณ 4 ซม.
ดอก -> เล็ก ออกเดี่ยว ๆ หรือ ออกเป็นช่อที่ยอด ยาว 8-11 ซม. ใบประดับมีขนาดเล็ก ดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียอยู่บนต้นเดียวกัน หรือ อยู่ต่างต้นกัน. ดอกเพศผู้ มีขนรูปดาว กลีบรองกลีบดอก 4-6 กลีบ ปลายกลีบมีขน กลีบดอก 4-6 กลีบ ขอบกลีบมีขน; ฐานดอกมีขนและมีต่อมจำนวนมากเท่ากันและอยู่ตรงข้ามกันกับกลีบรองกลีบดอก เกสรผู้มีจำนวนมาก ก้านเกสรไม่ติดกัน เมื่อดอกยังอ่อนอยู่ ก้านเกสรจะโค้งเข้าข้างใน. ดอกเพศเมีย กลีบรองกลีบดอกรูปไข่ มีขนที่โคนกลีบ ไม่มีกลีบดอก หรือ ถ้ามีก็เล็กมา รังไข่มี 2-4 ช่อง แต่ละช่องมีไข่อ่อน 1 หน่วย ท่อรังไข่ยาว.
ผล -> แก่จัดแห้ง และแตก รูปขอบขนาน หรือ รี. กว้าง 1-1.5 ซม. ยาวประมาณ 2 ซม. หน้าตัดรูปสามเหลี่ยมมน ๆ. เมล็ด รูปขอบขนานแกมรูปไข่ กว้าง 0.6-0.7 ซม. ยาวประมาณ 1 ซม. สีน้ำตาลอ่อน.

นิเวศน์วิทยา

ปลูกทั่วไปในเขตร้อน.

สรรพคุณ

ต้น -> ทุกส่วนของต้นเป็นพิษ น้ำต้มเนื้อไม้ใช้ในปริมาณน้อย ๆ กินเป็นยาขับปัสสาวะ ทำให้อาเจียน และขับเหงื่อ ยางจากทุกส่วนของต้น และเมล็ด เป็นพิษ.
เมล็ด -> เมื่อพิจารณาถึงด้านความเป็นพิษกันแล้วก็มีมากกว่าประโยชน์ที่ในทางยา จึงไม่คอยนิยมเอาใช้กันและต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะเป็นยาถ่ายอย่างแรง และเป็นพิษ. การจำกัดสารพิษนั้น ใช้ทุบเมล็ดแยกเอาเปลือก และจุดงอดในเมล็ดออก แล้วต้มในน้ำนมอีก 2-3 ครั้ง จึงนำมากิน แก้อาการผิดปกติของจิตและประสาท โรคลมชักบางชนิด แก้ท้องผูกที่ใช้ยาชนิดอื่น ๆ ไม่ได้ผล. ขับพยาธิในลำไส้ แก้ท้องมาน บวมน้ำ ขับลม แก้ปวดท้อง โรคเก๊าท์ และใช้ในปริมาณต่ำ ๆ ประสมกับน้ำขิงสดให้เด็กกินแก้ไอ  เมล็ดสกัดได้น้ำมันสลอด ซึ่งเป็นยาถ่ายอย่างแรง และมีพิษ จึงต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง และใช้ในการขนาดต่ำ ๆ สำหรับคนไข้บางรายเท่านั้น เช่นใช้กับคนไข้เป็นลมหมดสติ คนคลุ้มคลั่ง อาการผิดปกติของระบบประสาทบางประเภท อาการเป็นพิษจากสารตะกั่วเป็นต้น และห้ามใช้ในคนไข้ที่มีอาการลำไส้อักเสบอยู่ก่อน. วิธีกิน หยดน้ำมันสลอดลงบนน้ำตาลก้อนเล็ก ๆ เพียง 1-2 หยดเท่านั้น ถ้าเกิดอาการถ่ายอย่างรุนแรงเกินไป หรือ ปวดท้อง อาเจียน ก็ให้ดื่มน้ำมะนาวแก้พิษ  ประสมน้ำมันสลอด 1 ส่วนกับน้ำมันมะพร้าวอีก 7-10 ส่วน ตามต้องการ ใช้เป็นยาสำหรับทาถูนวดแก้หลอดลมอักเสบ อัมพาต โรคเก๊าท์ และอาการปวดตามปลายประสาทเป็นต้น
ราก -> น้ำต้มรากกินเป็นยาขับปัสสาวะ แก้อาการบวมน้ำ ถ้ากินมากเกินไปอาจทำให้สตรีแท้งบุตรได้

รูปภาพจาก:samunpri.com,สมุนไพร